Projekt ,,Ożywianie kultury w przestrzeniach miejskich" - Bielsko-Biała na europejskiej mapie inicjatyw kulturalnych.
Bielsko-Biała w międzynarodowym projekcie – szansa, którą wykorzystuje miasto
Bielsko-Biała znalazło się w gronie partnerów europejskiego projektu Ożywianie kultury w przestrzeniach miejskich, realizowanego w ramach programu URBACT IV. Dla miasta, które konsekwentnie rozwija aktywność kulturalną i społeczną, a w 2026 roku będzie nosić tytuł pierwszej Polskiej Stolicy Kultury, udział w tym projekcie stanowi ważny etap rozwoju. Tytuł ten otwiera nowe perspektywy i pozwala w pełni wykorzystać twórczy potencjał miasta. Inicjatywy takie jak ta wzmacniają świadomość, że Bielsko-Biała jest częścią europejskiej wspólnoty miast gotowych dzielić się doświadczeniem i sprawdzonymi rozwiązaniami.
Bielsko-Biała jest dziś w momencie, w którym świadomie wybiera rozwój – nie tylko przez wzmacnianie własnego potencjału, ale także poprzez współpracę i wymianę doświadczeń
z innymi miastami w Europie. Udział w projekcie URBACT IV to szansa na wykorzystywanie gotowych, sprawdzonych praktyk i wprowadzanie rozwiązań, które realnie odpowiadają na lokalne potrzeby.
Újbuda – dzielnica, która stała się inspiracją
Projekt Ożywianie kultury w przestrzeniach miejskich bazuje na doświadczeniu dzielnicy Újbuda i zrealizowanym tam projekcie CUP4Creativity. To właśnie ten model – skutecznie wdrożony i przynoszący mierzalne efekty – został uznany za dobrą praktykę i połączył nas z innymi miastami w Europie, które chcą z niego czerpać i się nim inspirować. W tym kontekście „dobra praktyka” to nie tylko inspiracja, ale również konkretne, sprawdzone rozwiązanie, które może być adaptowane do lokalnych realiów. Dzięki temu innowacje wdrażane są szybciej i skuteczniej – nie od podstaw, lecz w oparciu o doświadczenia partnerów zagranicznych.
Głównym celem CUP4Creativity było przeciwdziałanie osamotnieniu i izolacji cyfrowej poprzez kulturę – nie jako gotową ofertę, lecz jako proces współtworzenia. Dzięki programowi mikrograntów wsparcie otrzymało ponad 120 oddolnych inicjatyw, takich jak koncerty balkonowe, festyny sąsiedzkie czy mikrofestiwale. Miejskie przestrzenie zostały przekształcone w kreatywne huby i miejsca spotkań. Kluczowe znaczenie miało zaangażowanie lokalnej społeczności, mapowanie jej potrzeb oraz współpraca z biznesem i organizacjami społecznymi.
Wnioski z Budapesztu są jednoznaczne: największą skuteczność osiągają działania zakorzenione w społeczności. Sukces CUP4Creativity pokazał, że najtrwalszym spoiwem kultury jest wspólne działanie mieszkańców. To właśnie ten model chcemy twórczo rozwijać
w naszym mieście.
Bielsko-Biała oczami ekspertów – wizyta studyjna i rekomendacje
W początkowej fazie projektu Bielsko-Biała gościło ekspertów europejskich: Elisę Filippi – ekspertkę merytoryczną URBACT, Máté Ábraháma – lidera projektu z Budapesztu oraz Aldo Vargasa-Tetmajera – koordynatora Krajowego Punktu Kontaktowego programu URBACT w Polsce.
Podczas wizyty studyjnej eksperci zapoznawali się z potencjałem miasta w obszarze kultury
i sektora kreatywnego. W spotkaniach uczestniczyli m.in. Zastępca Prezydenta Miasta - Adam Ruśniak, Naczelnik Wydziału Kultury i Promocji - Przemysław Smyczek oraz przedstawiciele instytucji kultury: Bielskiego Centrum Kultury, Galerii Bielskiej BWA, Teatru Polskiego, Teatru Lalek Banialuka, Książnicy Beskidzkiej i Miejskich Domów Kultury. Rozmowy potwierdziły,
że projekt idealnie wpisuje się w strategię miasta i wtedy – jego starania o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury, a obecnie – w przygotowania do objęcia tytułu Polskiej Stolicy Kultury 2026.
Druga część wizyty skupiła się na współpracy z lokalnymi środowiskami. Eksperci spotkali się z przedstawicielami wydziałów Urzędu Miejskiego, organizacji pozarządowych, grup młodzieżowych, animatorami kultury, edukatorami i społecznikami. Dyskutowano o tym, jak budować plan działania w duchu partycypacji - angażujący zarówno instytucje, jak i mieszkańców.
Goście odwiedzili także wybrane miejsca aktywności kulturalnej: Dom Kultury Kubiszówka, Książnicę Beskidzką ze strefą młodzieżową BEKA, Punkt 11, Redakcję BB oraz Urząd Miejski. Duże wrażenie wywarły na nich szlak Bajkowe Bielsko-Biała, podkreślający filmowe dziedzictwo miasta, oraz Pedanteria – dawna pralnia Auschwitz z trudną wojenną historią, która ma potencjał stać się przestrzenią pamięci i działań społeczno-kulturalnych.
Na zakończenie eksperci podkreślili, że Bielsko-Biała dysponuje silnym zapleczem instytucjonalnym, zaangażowaną społecznością i dużym potencjałem twórczym w obszarze kultury i sektorów kreatywnych.
Europejskie spojrzenie z lokalnym sercem – od inspiracji do codzienności
Efektem wizyty było opracowanie studium rekomendacji dla Bielska-Białej, wskazującego kierunki dalszego rozwoju. Eksperci zaproponowali pięć strategicznych filarów:
- Aktywne zaangażowanie społeczności – mieszkańcy powinni mieć realny wpływ na ofertę i kształt kultury w mieście.
- Kreatywne wykorzystanie przestrzeni – w tym pustostanów i terenów poprzemysłowych.
- Dostępność cyfrowa i hybrydowa – rozwój działań online i łączenie ich z wydarzeniami na żywo.
- Współpraca z sektorem prywatnym – rozwój partnerstw biznes–kultura jako źródła dodatkowego wsparcia.
- Partycypacyjne zarządzanie kulturą – dalsze włączanie mieszkańców i organizacji w procesy decyzyjne.
Realizacja tych działań pozwoli Bielsku-Białej korzystać z europejskich doświadczeń, a jednocześnie budować własne, lokalnie dopasowane modele współtworzenia kultury.
Aleksandra Tarnawa, animatorka kultury i kierowniczka Punktu 11, podkreśla, że największą siłą są lokalne, oddolne inicjatywy, dające mieszkańcom poczucie sprawczości. Takie działania budują więzi, wzmacniają wspólnotę i zwiększają odpowiedzialność za wspólne otoczenie. Model „naczyń połączonych” – sieci przestrzeni dostosowanych do potrzeb różnych dzielnic – może, jak pokazuje przykład Újbuda, skutecznie ożywić tkankę miejską, zwłaszcza w jej historycznych częściach.
Projekty kulturalne, takie jak ten, są adekwatną i skuteczną odpowiedzią na wyzwania współczesnych miast – takie jak samotność czy wykluczenie. Tworzą bezpieczne miejsca spotkań, współpracy i wymiany doświadczeń. Międzynarodowa wymiana w ramach URBACT pozwala nie tylko korzystać ze sprawdzonych praktyk, ale też wzmacniać kompetencje lokalnych zespołów i budować wizerunek Bielska-Białej jako miasta otwartego, kreatywnego i współtworzonego przez mieszkańców.
Bielsko-Biała od lat konsekwentnie buduje swoją pozycję jako miasto kultury – dynamiczne, otwarte i europejskie. Udział w projekcie Ożywianie kultury w przestrzeniach miejskich to kolejny ważny krok na tej drodze. Jako miasto, które ubiegało się o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury i które w 2026 roku zostało pierwszą Polską Stolicą Kultury, stajemy dziś przed nowymi perspektywami. To moment, w którym nasz potencjał kulturalny rozwija się w pełni – a my możemy zarówno dzielić się dobrymi praktykami, jak i korzystać z doświadczeń innych miast Europy.
Kultura i aktywność społeczna to fundamenty rozwoju lokalnego. To one budują więzi, wzmacniają wspólnotę i sprawiają, że mieszkańcy czują się częścią czegoś większego. Udział w projekcie to nie tylko okazja do czerpania z europejskich doświadczeń – to szansa, by nasze miasto stało się przestrzenią, w której kultura inspiruje, integruje i prowadzi do większego dobrostanu.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na lata 2021-2027
w ramach Programu URBACT IV.
Bielsko-Biała w projekcie Ożywianie kultury w przestrzeniach miejskich.
Wspólnie przeciw cyfrowej samotności
Miasto Bielsko-Biała dołączyło do międzynarodowego projektu Ożywianie kultury w przestrzeniach miejskich realizowanego w ramach programu URBACT IV.
Celem projektu jest wzmacnianie lokalnych społeczności poprzez wykorzystanie kultury i kreatywności. Projekt ten, prowadzony przez dzielnicę Újbuda z Budapesztu, opiera się na doświadczeniach z wcześniejszego przedsięwzięcia CUP 4 Creativity, które skutecznie walczyło z problemem cyfrowej samotności i osłabienia więzi społecznych.
W projekcie biorą udział miasta europejskie, które wspólnie uczą się, jak wdrażać innowacyjne rozwiązania na lokalnym poziomie. Są nimi:
- Újbuda, dzielnica Budapesztu (Węgry),
- Dubrownik (Chorwacja),
- la Mancomunidad de l'Horta Nord (Hiszpania),
- Amersfoort (Holandia),
- Sandyford (Irlandia).
Cyfrowa samotność a osłabienie lokalnych więzi społecznych
Cyfrowa samotność, będąca jednym z kluczowych problemów współczesnych społeczeństw, to zjawisko, w którym ludzie zastępują prawdziwe relacje społeczne cyfrową komunikacją, co prowadzi do izolacji i rozpadu lokalnych więzi. Media społecznościowe i aplikacje cyfrowe, mimo że ułatwiają globalne kontakty, często działają na rzecz komercyjnego zysku, jednocześnie osłabiając prawdziwe relacje międzyludzkie.
Jak wynika z raportu Komisji Europejskiej z 2018 roku, aż 7% dorosłych Europejczyków doświadcza samotności. Zjawisko to szczególnie dotyka mieszkańców miast, w tym w krajach takich jak Węgry, gdzie problem ten jest wyjątkowo powszechny. Pandemia COVID-19 dodatkowo uwidoczniła skalę cyfrowej samotności, która przyczyniła się do osłabienia więzi społecznych i lokalnych społeczności.
Jednocześnie kultura i kreatywność mają ogromny potencjał w budowaniu zdrowia psychicznego oraz odbudowywaniu więzi społecznych. Twórcze aktywności nie tylko sprzyjają integracji i wspólnotowości, ale także pozwalają na lepszy rozwój ekonomiczny i społeczny. Niestety, brak dostępu do odpowiednich narzędzi, przestrzeni oraz inspiracji sprawia, że potencjał kreatywności u wielu osób pozostaje niewykorzystany.
Cele i działania projektu
Odpowiedzią na te wyzwania stał się projekt Ożywianie kultury w przestrzeniach miejskich mający na celu odbudowę lokalnych więzi poprzez kulturę i kreatywność. Jego kluczowymi elementami to:
- Wykorzystanie technologii i kultury do wzmocnienia wspólnot lokalnych – inspiracją dla projektu były innowacje wdrożone w Budapeszcie, takie jak centrum wiedzy Adaptér, które łączy nowoczesne technologie z kulturą.
- Włączanie mieszkańców w działania oddolne – projekt wspiera lokalne inicjatywy i wydarzenia, które mają aktywizować mieszkańców i tworzyć wspólnotę.
- Budowanie kreatywnego ekosystemu – partnerzy projektu wymieniają się doświadczeniami i dobrymi praktykami, by rozwijać środowisko sprzyjające kulturze i kreatywności.
W ramach projektu działania skupiają się na zaangażowaniu mieszkańców w różnorodne formy twórczości, które pozwalają nawiązywać nowe relacje, wzmacniać lokalne społeczności oraz walczyć z izolacją. Jednym z celów jest również wspieranie sektora przemysłów kreatywnych i kulturowych, które mogą stanowić motor rozwoju lokalnych gospodarek.
Na jakim etapie realizacji jesteśmy
Za nami międzynarodowe spotkanie partnerów projektu, które odbyło się w Budapeszcie. Była to okazja do wymiany doświadczeń i zaplanowania wspólnych działań oraz wzajemne poznanie się partnerów. Obecnie w Bielsku-Białej trwa proces tworzenia Lokalnej Grupy URBACT, która skupi przedstawicieli mieszkańców, organizacji pozarządowych, przedsiębiorców, instytucji kultury oraz władz miasta. Grupa ta będzie kluczowym elementem działań projektowych, pracując nad stworzeniem Lokalnego Planu Działania, czyli strategii integrującej działania związane z kulturą, kreatywnością i budowaniem wspólnoty.
Co przed nami?
W grudniu Bielsko-Białą odwiedzą eksperci projektu, którzy spotkają się z władzami miasta oraz lokalnymi interesariuszami. Warsztaty i spotkania pomogą zidentyfikować potrzeby lokalne oraz opracować praktyczne rozwiązania, które będą sprzyjały rozwijaniu kreatywnych społeczności.
Dlaczego ten projekt?
Projekt Ożywianie kultury w przestrzeniach miejskich to odpowiedź na wyzwania współczesnych miast, takie jak cyfrowa samotność, izolacja społeczna i brak integracji lokalnych wspólnot. Projekt łączy potencjał kultury i kreatywności z nowoczesnymi technologiami, oferując mieszkańcom alternatywy dla biernego konsumowania treści cyfrowych. Wspólne działania mają na celu stworzenie bardziej zintegrowanego, otwartego i kreatywnego środowiska w Bielsku-Białej, które przyniesie korzyści zarówno mieszkańcom, jak i całemu miastu.
Dzięki udziałowi w programie URBACT i współpracy z partnerami europejskimi Bielsko-Biała ma szansę stać się liderem w tworzeniu zrównoważonych, kreatywnych i odpornych społeczności miejskich.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na lata 2021-2027
w ramach Programu URBACT IV.
Całkowita wartość projektu: 550 000 EUR
Finansowanie UE: 382 527 EUR
Dofinansowanie: 70 970,03 EUR
