Kleszcze współistnieją z nami w ekosystemie, a z uwagi na fakt, że mogą (ale nie muszą!) być przenosicielem wielu patogenów, jak np. krętek Borrelia burgdorferi wywołujący boreliozę z Lyme czy wirus kleszczowego zapalenia mózgu powodujący KZM, u części społeczeństwa generują lęk.
Istnieją jednak sposoby, które pozwalają zminimalizować ryzyko wystąpienia chorób odkleszczowych; są to:
1. Unikanie narażenia na kontakt. Kleszcze występują powszechnie w lasach, parkach, na łąkach czy przydomowych ogrodach. Żerują zasadniczo do wysokości 1,20 m. Warto więc unikać wysokiej, gęstej trawy i zarośli oraz w trakcie wędrówek poruszać się środkiem wytyczonych ścieżek.
2. Profilaktyka ukłuć:
- ubiór - zalecane jest ubranie w jasnych barwach (co pozwala łatwiej zauważyć kleszcza), posiadanie długich rękawów i nogawek, skarpet naciągniętych na nogawki oraz zabudowanych butów. Wskazane także u dzieci nakrycie głowy (czapka z daszkiem lub kapelusz);
- permetryna – syntetyczny preparat biobójczy wywołujący paraliż stawonoga (można zakupić odzież zaimpregnowaną ww. substancją lub wykonać ją samodzielnie 0,5% roztworem permetryny, zgodnie z instrukcją producenta preparatu (spray, płyn));
- repelenty – środki spełniające rolę odstraszającą i maskującą – zawierające DEET lub ikarydynę. Są najpopularniejszymi w ochronie ze względu na łatwą dostępność oraz dość długi czas działania.
3. Sprawne usuwanie kleszczy. Im szybciej, tym mniejsze ryzyko ewentualnego zakażenia. Do usunięcia kleszcza stosujemy pęsetę z wąską końcówką lub inne narzędzie zaprojektowane do tego celu. Kleszcza chwytamy jak najbliżej skóry (nie przy odwłoku) i wyciągamy wzdłuż osi wkłucia, nie przekręcając. Następnie należy zdezynfekować skórę w miejscu ukłucia i obserwować, a w przypadku wystąpienia niepokojących objawów, skontaktować się z lekarzem.
Pamiętajmy, że nie wolno smarować kleszcza żadną substancją (alkohol, tłuszcz itp.)!!!
Nie jest również rekomendowane przekazywanie wyciągniętych kleszczy do badania.
4. Szczepienia. Nie ma w chwili obecnej dostępnej szczepionki w kierunku boreliozy z Lyme, choć prace nad nią trwają. Mamy natomiast możliwość zaszczepienia się przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu. Warto je wykonać zimą lub wczesną wiosną, przed pierwszym wzrostem aktywności kleszczy.
Mimo zastosowania preparatów odstraszających, zawsze należy przeprowadzić inspekcję ciała (czy nie doszło do pokłucia) oraz ubrań i ewentualnie akcesoriów biwakowych. Zwracam jeszcze uwagę, ze kleszcze mogą ukłuć w każdej lokalizacji, jednak najbardziej preferują miejsca, gdzie skóra jest cieńsza (jak okolica dołów podkolanowych, pachwin, pach, powłok brzusznych).
lek. med. Piotr Procner
