Osteoporoza należy do istotnych problemów zdrowotnych, jest chorobą metaboliczną kości, która polega na stopniowym zaniku masy kostnej. Na skutek obniżenia gęstości mineralnej kości, dochodzi do osłabienia ich struktury, co objawia się zwiększoną podatnością na złamania.
Na zachorowanie narażone są przede wszystkim osoby starsze, szczególnie kobiety w wieku okołomenopauzalnym, choć na osteoporozę mogą cierpieć także mężczyźni, a nawet dzieci.
Systematycznie zwiększa się liczba chorych na osteoporozę oraz powikłań z tym związanych. Składa się na to wiele przyczyn, jednak najbardziej istotne to: niezdrowy tryb życia związany z nieprawidłowym odżywieniem, brak lub zbyt mała aktywność fizyczna oraz nadużywanie alkoholu i palenie tytoniu.
Zwiększona długość życia też ma na to pewien wpływ, jednak sama w sobie nie może być uznana jako przyczyna osteoporozy.
Definicja Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) podaje, że: „Osteoporoza jest chorobą szkieletu charakteryzującą się upośledzoną wytrzymałością kości, co prowadzi do zwiększonego ryzyka wystąpienia złamań”. Wytrzymałość kości jest uwarunkowana gęstością mineralną kości i jakością tkanki kostnej.
Osteoporoza to choroba podstępna i często nie daje żadnych symptomów. Manifestuje się wystąpieniem złamania osteoporotycznego, czyli takiego, które występuje samoistnie lub po niewielkim urazie, np. po upadku z pozycji stojącej, po wykluczeniu innej przyczyny np. pierwotnej czy wtórnej choroby nowotworowej kości. Powstaje ono więc w wyniku banalnego, niewielkiego urazu. Często brak jest nawet potwierdzonego przez pacjenta zdarzenia, które mogło być powodem złamania – tak bywa zwłaszcza w przypadku złamań kręgów.
Charakterystyczne dla osteoporozy są złamania bliższego końca kości udowej, złamania kręgów (zazwyczaj lędźwiowych i piersiowych), kości ramiennej i promieniowej w odcinku dystalnym. Występują także złamania w innych lokalizacjach np. złamania kości miednicy, żeber czy kości piszczelowej.
Wyróżnia się:
- osteoporozę pierwotną – częstość jej występowania jest większa i wiąże się z procesem starzenia, kiedy następuje stopniowe zmniejszanie masy kostnej. Pojawia się głównie u kobiet w wieku okołomenopauzalnym, co jest związane z niższym poziomem estrogenów, choć niedobór testosteronu u mężczyzn także wpływa na wystąpienie zmian osteoporotycznych;
- osteoporozy wtórne - występują dużo rzadziej. Wiążą się czynnikami innymi niż naturalne procesy starzenia i menopauzy, przede wszystkim: z przewlekłym stosowaniem niektórych leków, dysfunkcjami hormonalnymi, zaburzeniami odżywiania, nowotworami, schorzeniami przewodu pokarmowego, chorobami o podłożu reumatycznym, długotrwałym unieruchomieniem.
Rozpoznanie osteoporozy najczęściej opiera się na badaniu densytometrycznym kości, ale nie tylko. Można tę chorobę diagnozować także na podstawie stwierdzenia w wywiadzie z pacjentem złamania niskoenergetycznego lub utraty wysokości własnej. Ważną rolę w diagnostyce pełni kalkulator FRAX, który służy do oszacowania ryzyka wystąpienia złamań w nadchodzącej dekadzie życia jako prawdopodobieństwo ograniczone czasem życia (na najbliższe 10 lat).
Działania profilaktyczne w przypadku osteoporozy są nieocenione. Podstawą profilaktyki osteoporozy są przede wszystkim:
- dobry stan odżywienia organizmu - dieta bogata w wapń i witaminę D3 (codzienne spożycie ok. 1500 mg wapnia elementarnego i 400-800 j.m. witaminy D3),
- umiarkowana ekspozycja skóry na promieniowanie ultrafioletowe,
- aktywność fizyczna niezbędna w utrzymaniu optymalnej masy ciała i prawidłowej pracy układu kostno-mięśniowego,
- unikanie alkoholu i papierosów.
Pamiętajmy,
osteoporoza jest chorobą przewlekłą, stąd wczesne jej rozpoznanie pozwala na zastosowanie leczenia zapobiegającego złamaniom.
Leczenie osteoporozy, to nie tylko przyjmowanie leków, ale również zmiana stylu życia.
dr n. med. Maciej Lewicki
specjalista chorób wewnętrznych, specjalista reumatologii
