HIV, czyli ludzki wirus niedoboru (upośledzenia) odporności, został zidentyfikowanyw 1983 r. i jak do tej pory żadne państwo na świecie nie poradziło sobie z nim ostatecznie.
W Polsce pierwszy przypadek zakażenia wirusem HIV został wykryty w 1985 r. Przez wiele lat HIV był traktowany jako wyrok śmierci, lecz postęp medycyny i dostępność nowoczesnych terapii zmieniły tę perspektywę. Dziś osoby zakażone mogą prowadzić normalne, długie życie. Jednak wciąż wiedza ludzi dotycząca wirusa HIV jest niedostateczna.
Jak dochodzi do zakażenia HIV?
Wirus HIV przenoszony jest głównie drogą płciową poprzez kontakty seksualne bez zabezpieczenia, drogą krwiopochodną, np. poprzez wspólne używanie igieł lub strzykawek służących do wstrzykiwania m.in. leków, sterydów czy substancji psychoaktywnych oraz drogą wertykalną z zakażonej HIV matki na jej dziecko podczas ciąży, porodu lub karmienia piersią.
Przed infekcją drogą płciową niemal całkowicie chronią prezerwatywy, aby uniknąć zakażenia przez krew należy stosować wyłącznie jednorazowe igły, dbać o sterylność sprzętu w studiach tatuażu i gabinetach kosmetycznych i zachowywać ostrożność podczas kontaktu z krwią innych osób. Obecnie możliwe jest też, aby zarówno mężczyźni jak i kobiety będący nosicielami wirusa HIV mieli zdrowe dzieci. Jeśli kobieta wie o zakażeniu, a podczas ciąży pozostaje pod opieką specjalistów i przyjmuje odpowiednie leki, ryzyko urodzenia zakażonego dziecka wynosi mniej niż 1%.
Warto wiedzieć, że wirus HIV nie przenosi się drogą kropelkową. Nie można zarazić się poprzez podawanie ręki, ściskanie czy całowanie. Sam fakt mieszkania czy współpracy z osobą zakażoną również nie stanowią zagrożenia, pod warunkiem przestrzegania podstawowych zasad higieny. Oznacza to, że osoby zakażone HIV mogą prowadzić normalne życie społeczne, zawodowe i rodzinne, bez obawy
o zakażenie innych.
Kiedy warto wykonać test na HIV?
Zakażenie wirusem HIV może przez wiele lat nie dawać żadnych objawów lub są one krótkotrwałe i mylone z przeziębieniem czy zatruciem. Niezdiagnozowane zakażenie może rozwinąć się w fazę objawową, a jeśli na tym etapie również nie zostanie wykryte, może prowadzić do rozwoju AIDS, czyli zespołu nabytego niedoboru odporności. Dodatkowo osoby nieświadome, że są nosicielami HIV mogą przyczyniać się do rozprzestrzeniania wirusa zakażając innych. Dlatego tak ważne jest, aby regularnie wykonywać badania.
Każdy, kto chociaż raz w swoim życiu, miał sytuację narażającą na ryzyko zakażenia np. ryzykowne zachowanie seksualne, przyjmował substancje psychoaktywne w iniekcjach, przebył jakąkolwiek chorobę przenoszoną drogą płciową, czy miał wykonywaną usługę kosmetyczną, tatuaż lub piercing w nierenomowanych gabinetach, które mogły używać niedostatecznie sterylnego sprzętu, powinien rozważyć wykonanie testu na HIV. Badanie należy również wykonać u osób planujących prokreację oraz u kobiet będących w ciąży i ich partnerów.
Test najlepiej wykonać w specjalnym Punkcie Konsultacyjno-Diagnostycznym (PKD), w którym wykonywane są one bezpłatnie, bez skierowania i anonimowo. W PKD można dodatkowo przeprowadzić rozmowę z doradcą, najczęściej lekarzem lub psychologiem, zarówno przed badaniem jak i podczas odbierania wyniku. Jeśli test da wynik pozytywny doradcy przedstawią dalsze postępowanie i możliwości leczenia. Takie miejsca znajdują się w każdym województwie, a ich adresy można znaleźć na stronie internetowej Krajowego Centrum ds. AIDS – www.aids.gov.pl/pkd/ . Badania można także wykonać w innych placówkach medycznych i komercyjnych laboratoriach, ale niekoniecznie dzieje się to bezpłatnie i anonimowo.
Jak wiele osób w Polsce jest zakażonych HIV?
Zgodnie z danymi Krajowego Centrum ds. AIDS, w Polsce od momentu pojawienia się wirusa HIV do końca 2023 r. zarejestrowanych zostało prawie 33 tysiące przypadków zakażenia. Szacuje się jednak, że liczba ta może być wyższa, ponieważ ponad 30% osób zakażonych nie wie o swoim stanie i może nieświadomie zakażać innych. Do popularyzacji badań w kierunku HIV przyczyniają się kampanie takie jak „Jedyny taki test”, czy tegoroczna: „Mój pierwszy raz” organizowane przez Krajowe Centrum
ds. AIDS.
Dlaczego ważne jest zwiększanie świadomości?
Światowy Dzień AIDS jest doskonałą okazją do uświadomienia sobie, że zakażenie może dotyczyć każdego. Regularne testowanie pozwala na wczesne wykrycie wirusa i umożliwia włączenie skutecznego leczenia, które może zmniejszyć ryzyko rozwoju AIDS. Warto przypomnieć, że HIV to nie wyrok. Osoby zakażone, które stosują terapie antyretrowirusowe mogą prowadzić normalne życie, a wsparcie społeczne i edukacja mogą pomóc w walce z stygmatyzacją.
mgr Klaudia Niewdana
Asystent Sekcji Promocji Zdrowia i Komunikacji Społecznej
Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Bielsku-Białej
