Wreszcie nadeszło lato a wraz z nim długie, ciepłe dni, plaża i słodkie lenistwo
w promieniach słońca … Można w końcu odsłonić więcej ciała w nadziei na piękną opaleniznę. Niestety, musimy pamiętać, że ekspozycja na słońce, może mieć złowrogie konsekwencje, przyjmujące postać nowotworów skóry.
Najczęściej występujące nowotwory złośliwe skóry to rak podstawnokomórkowy, rak płaskonabłonkowy i czerniak. Zwłaszcza ten ostatni jest szczególnie niebezpieczny, bo chociaż występuje 4-krotnie rzadziej niż rak skóry, to powoduje 7-krotnie więcej zgonów. Warto pamiętać, że czerniak nie jest rakiem – to nowotwór złośliwy wywodzący się z komórek barwnikowych skóry, a nie z tkanki nabłonkowej jak rak. Mimo różnego punktu wyjścia, oba typy nowotworów, mają pewien punkt wspólny – a mianowicie narażenie na światło słoneczne jako czynnik ryzyka. Polska, z uwagi na umiarkowane nasłonecznienie, cieszy się mniejszą zapadalnością na nowotwory skóry, ale niestety w ciągu ostatnich lat dynamika zachorowań przybiera na sile, zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn.
Wśród czynników ryzyka zachorowania na czerniaka wymienia się czynniki genetyczne, środowiskowe oraz choroby przebiegające z immunosupresją. O ile na genetykę i immunosupresję nie mamy wpływu, o tyle wpływ czynników środowiskowych jest zależny od nas. Wśród czynników środowiskowych największe znaczenie ma promieniowanie ultrafioletowe. Z promieniowaniem UV spotykamy się podczas ekspozycji na promieniowanie słoneczne i w solarium. Promieniowanie stosowane w solariach jest 10 – 15 razy silniejsze niż światło słoneczne w upalny, letni dzień, w samo południe. Jak wynika z analiz, korzystanie z solarium, częściej niż raz
w miesiącu, powoduje wzrost ryzyka zachorowania na czerniaka o 55% !
W ten sposób doszliśmy do głównej zasady profilaktyki czerniaka – nie korzystamy z solarium, a zwłaszcza nie pozwalamy na to osobom poniżej 18 roku życia.
Pozostałe zasady profilaktyki sprowadzają się do prostych zaleceń :
- ograniczamy przebywanie na słońcu w godzinach 11.00 – 14.00,
- używamy kremów z filtrami, optymalnie SPF 30 i więcej,
- nosimy przewiewną odzież chroniącą przed słońcem (w tym okulary słoneczne – czerniak rozwija się również na siatkówce oka).
Oczywiście w dyskusji o zbawiennym wpływie kąpieli słonecznych pojawia się koronny argument – witamina D3. Otóż synteza 1000j witaminy D (czyli minimalnej dawki suplementacyjnej) wymaga przebywania na słońcu 7 min. w okresie letnim
i 12 min. zimą. Zatem nie musimy przebywać zbyt długo na słońcu zasłaniając się względami zdrowotnymi.
Według ekspertów najbardziej niebezpieczna jest wieloletnia, krótkotrwała ale intensywna ekspozycja na promieniowanie słoneczne, prowadząca do oparzeń, szczególnie w młodym wieku. Warto o tym pamiętać, szczególnie podczas odpoczynku w pełnym słońcu, spędzając urlop w tzw. ciepłych krajach.
Jakie objawy nasuwają podejrzenie czerniaka? Niepokojące symptomy obejmują :
- owrzodzenie zmiany barwnikowej,
- uporczywy świąd,
- zmiana kształtu i zabarwienia znamienia ( nie tylko w kierunku ciemniejszego, ale również całkowite odbarwienie),
- zapalna obwódka „halo” wokół znamienia,
- wypadanie włosów ze znamienia owłosionego.
Raki skóry najczęściej przyjmują postać:
- niegojącego się owrzodzenia skóry,
- guzka otoczonego niezapalnym wałem,
- drobnych, zaczerwienionych, łuszczących się grudek, pokrytych strupem.
Powyższe objawy nie są podstawą rozpoznania, a raczej wskazówką, że należy skorzystać z pomocy lekarza. O rozpoznaniu decyduje wynik badania histopatologicznego materiału uzyskanego po wycięciu podejrzanej zmiany.
W przypadku znamion „bezobjawowych” niepokój powinny budzić czynniki opisywane algorytmem ABCD(E) :
A – asymetria kształtu,
B – brzeg (nierówny, rozmyty),
C – kolor (bardzo ciemny lub kombinacja co najmniej 3 kolorów w obrębie jednej zmiany),
D – duży rozmiar (powyżej 5 mm),
E – ewidentny wzrost.
Pomocne w ocenie zmian skórnych, zwłaszcza barwnikowych jest badanie dermatoskopowe pozwalające oglądać zmiany w znacznym powiększeniu. Badanie może być wykonane profilaktycznie dla oceny zmian skórnych u osób z grupy ryzyka, jak i w przypadku zmian wykazujących cechy niepokoju onkologicznego.
Każda zmiana budząca podejrzenie transformacji nowotworowej wymaga konsultacji lekarskiej, bo nawet czerniak wcześnie wykryty, tak jak każdy nowotwór – jest uleczalny.
Dorota Imielska-Zdunek
lekarz onkolog
