Polityka rowerowa Bielska-Białej

Rozwój infrastruktury rowerowej w naszym mieście wpisuje się w działania określone w dokumencie pn. Regionalna Polityka Rowerowa Województwa Śląskiego, który powstał na zamówienie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego (Uchwała nr 2309/461/VI/2023 Zarządu Województwa Śląskiego z dnia 03.11.2023 r. w sprawie przyjęcia dokumentu pod nazwą „Regionalna Polityka Rowerowa wraz z planem sieci regionalnych tras rowerowych”). Jest on spójny z dokumentami strategicznymi na poziomie wspólnotowym, krajowym i regionalnym. Określa ramy, zasady i sposoby prowadzenia polityki rowerowej w województwie – w perspektywie do 2030 roku. Koncepcja Śląskiej Sieci Tras Rowerowych zakłada dwuetapowość – w pierwszym etapie powstać mają trasy łatwe do wykonania, z przewagą wykorzystania dróg istniejących, w drugim zaś trasy wymagające budowy nowej infrastruktury rowerowej na dłuższych odcinkach. Zgodnie z tą uchwałą, przez Bielsko-Białą przebiegają dwie zasadnicze trasy rowerowe Krajowa trasa rowerowa nr 17 oraz Regionalna trasa rowerowa nr 604.

• Krajowa trasa rowerowa nr 17

Trasa przebiega na kierunku Północ – Południe, od granicy z Czechowicami-Dziedzicami do granicy z Gminą Wilkowice, ulicami: Grażyńskiego, Kilińskiego, (w wyniku budowy północnej obwodnicy centrum miasta zmieni się przebieg, zamiast ul. Kilińskiego przebiegnie ul. Trakcyjną), dalej ulicami Podwale, Wałowa, Cechowa, 11 Listopada, Ratuszowa, plac Ratuszowy, Romana Dmowskiego, Stefanii Sempołowskiej, PCK, Park Włókniarzy, Partyzantów, Bystrzańska, Chabrowa.

Na odcinku przebiegającym przez Bielsko-Białą, krajowa trasa rowerowa nr 17 otrzymuje nazwę „VeloBiała”, a Zarządzeniem Prezydenta Miasta Bielska-Białej Nr ON-II.0050.826.2024.FE z 29 października 2024 r. powołano Zespół Projektowy ds. realizacji projektów pod nazwą „VeloBiała – utworzenie krajowej trasy rowerowej nr 17 na terenie miasta Bielska-Białej”.

• Regionalna trasa rowerowa nr 604

Trasa przebiega na kierunku Zachód - Wschód, od granicy z Gminą Jaworze do granicy z Gminą Kozy, ulicami: Storczyków, Miętową, Kopytko, Zapora, Tartaczna, Dębowiec, Łowiecka, Zwardońska, Lotnicza, Elizy Orzeszkowej, rondo Hulanka, Piastowska (odcinek DDR w budowie), centrum przesiadkowe, Północna Śródmiejska Obwodnica Miasta Bielska-Białej (tzw. ul. Nowopiekarska), Krakowska, Podgórna, Polna, Wróblowicka, Krańcowa.

Na podstawie uzgodnień pomiędzy zainteresowanymi samorządami, regionalna trasa rowerowa nr 604 uzyskuje nazwę „Via Ducalis”, czyli „Droga Książęca”. Ma wiązać ze sobą atrakcyjne historycznie i architektonicznie miejsca w postaci zamków, pałaców i innych, tym podobnych obiektów – na wzór podobnego przedsięwzięcia w postaci samochodowych tras prowadzących do tych obiektów.

Koncepcja głównych tras rowerowych dla miasta Bielska-Białej

W listopadzie 2020 r. na zlecenie Miejskiego Zarządu Dróg opracowano „Koncepcję głównych tras rowerowych dla miasta Bielska-Białej”. Dokument ten formułuje diagnozę stanu istniejącego infrastruktury rowerowej, analizuje źródła i cele podróży rowerowych, występujące zagrożenia wypadkowe ruchu rowerowego, uwarunkowania terenowe wpływające na możliwość wyznaczania nowych tras, ostatecznie zaś proponuje przebieg głównych tras rowerowych i wskazuje na możliwości etapowania ich realizacji.

Koncepcja ta została zatwierdzona jako element procesu planowania rozwoju sieci rowerowej – Zarządzenie Nr ON-II.0050.3062.2022.MZD Prezydenta Miasta Bielska-Białej z 12 września 2022 r.

Po kilku latach od powstania tego dokumentu stwierdzić jednak można, że opracowanie w pewnym zakresie się zdezaktualizowało. Niektóre trasy, ujęte w opracowaniu jako planowane, doczekały się realizacji, miasto zrealizowało nowe inwestycje i podejmuje kolejne przedsięwzięcia zawierające także infrastrukturę rowerową. Przychodzi pora na zaktualizowanie opracowania, które w dalszym ciągu powinno pełnić podstawową rolę w procesie planowania i realizacji inwestycji oraz przedsięwzięć zawierających infrastrukturę rowerową.

W opracowaniu „Strategia Rozwoju Bielska-Białej do 20230 roku”, w obszarze „Mobilność” nakreślono cel strategiczny:

„Bielsko-Biała miastem kompaktowym, rozwijającym ekologiczny system transportowy”

 „Zaplanowano działania ukierunkowane na zmianę dotychczasowych preferencji mieszkańców odnośnie sposobów przemieszczania się po mieście. Pożądanym stanem jest ograniczenie wykorzystania samochodu, na rzecz częstszych podróży pieszych bądź rowerowych. Z tego też wynika potrzeba stworzenia rozbudowanego systemu tras pieszo-rowerowych, autonomicznych względem sieci drogowej, gwarantujących sprawne i bezpieczne dotarcie do miejsc zamieszkania, pracy, nauki, usług i rekreacji, zlokalizowanych w granicach administracyjnych miasta, jak i poza nimi”.

Ustalone w „Strategii” podstawowe „rowerowe” kierunki działania:

• „Koordynacja planów rozbudowy miejskiej sieci tras rowerowych z działaniami planowanymi na poziomie ponadlokalnym, subregionalnym i regionalnym”.
• „Rozwój i poprawa jakości sieci dróg lokalnych przyczyniająca się do zwiększenia bezpieczeństwa użytkowników w szczególności pieszych i rowerzystów oraz upowszechniania transportu publicznego”.

W podobny sposób jak ujęto w Koncepcji Śląskiej Sieci Tras Rowerowych, rozwijana jest infrastruktura rowerowa w naszym mieście. Przyjęto, iż w pierwszej kolejności realizowane będą zadania związane z przebiegiem dwóch głównych, regionalnych tras rowerowych: na kierunku PN–PD krajowa trasa rowerowa nr 17; na kierunku W–Z regionalna trasa rowerowa nr 604. Trasy te tworzą podstawowy szkielet, do którego dowiązywane mają być kolejne elementy infrastruktury rowerowej, rozprowadzające ruch od tras głównych do poszczególnych celów i źródeł tego ruchu (np. osiedla). Niezależnie od tego, z uwagi na charakter miasta, powstawać mają rowerowe powiązania komunikacyjne z terenami sportowymi i rekreacyjnymi, a także stopniowo rozwijane mają być połączenia rowerowe w samym centrum miasta. Infrastruktura rowerowa ma powstawać także w ramach działań obejmujących nowe inwestycje – szczególnie drogowe.

Jednym z podstawowych materiałów, na jakim budować się powinno dokumenty planistyczne, jest rozeznanie co do potrzeb i charakteru komunikacji rowerowej. Wiedzę w tym zakresie pozyskać można poprzez stosowne badania, czy pomiary. Na zlecenie Miejskiego Zarządu Dróg wykonano w 2023 r. opracowanie „Prognozy ruchu rowerowego na Velo Biała krajowej trasie rowerowej nr 17 w Bielsku-Białej”. Na trasie Velo Biała usytuowano cztery punkty pomiarowe, w których na przestrzeni sierpnia i września 2023 r. prowadzono pomiary natężenia ruchu rowerowego. Na ich podstawie sporządzono prognostyczne analizy popytu, wraz z określeniem założeń i prognozą ruchu rowerowego w ujęciu rocznym – na okres do 2023 roku. Wyniki posłużyły przede wszystkim do opracowania dokumentacji aplikacyjnej w ramach konkursów z Funduszy Europejskich na lata 2021 – 2027.

W 2025 roku, dla zbadania potrzeb i charakteru, a także w zakresie oczekiwań coraz bardziej licznych użytkowników roweru, podjęto przeprowadzenie badania pod nazwą „Ankietowe badanie potencjału rowerowego miasta Bielska-Białej, mające na celu zidentyfikowanie potrzeb komunikacyjnych mieszkańców miasta, związanych z mobilnością rowerową, wraz z opracowaniem wyników”. Zewnętrzny podmiot, wyłoniony w procedurze zamówień publicznych, przeprowadził w naszym mieście ankietowe badanie mobilności rowerowej, po czym opracował raport końcowy z badania.

Mieszkańcy miasta zostali poinformowaniu o zamiarze prowadzenia badania poprzez umieszczenie w przestrzeni medialnej szeregu informacji, a także poprzez rozkolportowanie 1000 plakatów. Ponadto do gospodarstw domowych wysłano 80.000 ulotek informujących o badaniu, a także zawierających link do ankiety internetowej, zawierającej 8 pytań podstawowych i w każdym z nich pytania podrzędne. Badanie ankietowe uzupełniono wieloma bezpośrednimi wywiadami z mieszkańcami, prowadzonymi w kilku punktach miasta.

W trakcie badania odnotowano ponad 2200 „wejść” na stronę zawierającą ankietę internetową, w efekcie czego uzyskaliśmy 1424 w pełni wypełnionych ankiet, zawierających bogaty materiał w postaci ciekawych wniosków i spostrzeżeń. Wielu uczestników badania wskazało na niedogodności wynikające z braku spójnego i bezpiecznego układu infrastruktury rowerowej, a w konsekwencji na potrzebę zapewnienia łączenia istniejących elementów tej infrastruktury i utworzenia nowych połączeń rowerowych.

Badanie zakończyło się opracowaniem raportu, który stanowił będzie podstawę do podejmowania działań planistycznych i finansowych z zakresu rozwoju infrastruktury rowerowej.

Nie należy mylić pojęcia „trasa rowerowa” z pojęciem „droga dla rowerów”. Trasa rowerowa, to ustalenie przebiegu i wytyczenie w terenie połączenia rowerowego pomiędzy różnymi źródłami i celami ruchu. Może być prowadzona odcinkami o różnym stopniu zainwestowania, także poprzez drogę dla rowerów, budowaną zgodnie z odpowiednimi wymogami technicznymi i normatywami. Droga dla rowerów jest najczęściej wydzielona z ruchu ogólnego, może towarzyszyć drodze dla pieszych (chodnikowi). Trasa rowerowa może być prowadzona w ruchu ogólnym – na odcinkach ulic o małym natężeniu ruchu, a nawet (przy ograniczeniu prędkości dopuszczalnej dla pojazdów) „pod prąd” na drogach jednokierunkowych (kontraruch i kontrapasy).

Dążymy do tego, by na głównych trasach powstała infrastruktura rowerowa wykonana w zgodzie najwyższymi standardami, czego przykładem jest zakończona w 2024 roku modernizacja drogi dla rowerów na ul. Partyzantów (odcinek od ul. Leszczyńskiej do ul. gen. Bora-Komorowskiego). Powstała nowa droga dla rowerów, nowe przejazdy poprzez ulicę główną, zapewniające połączenia z terenami okolicznymi, zmodernizowano skrzyżowania i sygnalizacje świetlne, powstały też rozwiązania, które wcześniej nie były u nas stosowane (śluzy rowerowe).

Miasto pozyskało znaczne środki zewnętrzne (17,2 mln zł, czyli ok. 50% wartości zadania) na dofinansowanie do kontynuowania tego zadania – aż do ul. Chabrowej, czyli praktycznie do Gminy Wilkowice. Całkowita wartość projektu to ponad 34 miliony złotych. Projekt obejmuje budowę nowoczesnej, niemal 3,5-kilometrowej drogi dla rowerów biegnącej od skrzyżowania z ul. gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego, wzdłuż ulic Partyzantów i Bystrzańskiej, przez pętlę autobusową Mikuszowice Śląskie, aż do granicy z Gminą Wilkowice – wzdłuż drogi ekspresowej S1. 

To jednak nie tylko budowa ścieżki rowerowej – projekt zakłada kompleksową przebudowę infrastruktury drogowej. Przebudowanych zostanie aż 9 skrzyżowań – m.in. z ulicami: Chabrową, Gołębią, Bobrową, Kustronia, Piwną, Startową, gen. Stanisława Maczka, Bystrzańską oraz skrzyżowani w obrębie węzła drogi ekspresowej S1.

W ramach zadania:

• zmodernizowanych zostanie 5 zatok autobusowych,
• przebudowanych będzie ok. 30 zjazdów, z uwzględnieniem bezpiecznego przejazdu dla rowerzystów,
• powstanie nowe energooszczędne oświetlenie,
• w rejonie ul. Bora-Komorowskiego zainstalowany zostanie pierwszy w mieście licznik rowerowy,
• zaplanowano dwa miejsca odpoczynku dla rowerzystów,
• a także 15 bezpiecznych przejazdów rowerowo-pieszych,
• 580 m całkowicie nowej drogi dla rowerów (do granicy z Gminą Wilkowice).

Dofinansowanie zostało przyznane w ramach programu dedykowanego infrastrukturze rowerowej. Dzięki temu projekt, który ze względu na zakres wymaga kompleksowej przebudowy układu drogowego, zyskał realną szansę na realizację zadania.

Na ciągu krajowej trasy rowerowej nr 17 (Velo Biała) planowane jest uruchomienie budowy całkiem nowej drogi dla rowerów (1,65 km) – w kierunku północnym od ul. Mazańcowickiej, po wale rzeki Białej aż do granicy z miastem Czechowice-Dziedzice. Zadanie, obejmujące także modernizację istniejącego odcinka DDR od Ronda Ofiar Katynia do skrzyżowania z ul. Mazańcowicką, to 3,47 km drogi dla rowerów realizowane kosztem 8,8 mln zł. Na jego realizację miasto również pozyskało znaczące dofinansowanie z programu na rozwój infrastruktury rowerowej.

Kontynuacją trasy Velo Biała w kierunku północnym będzie DDR budowana przez Czechowice-Dziedzice, a miejsce styku obydwu odcinków ustalone zostało w uzgodnieniach z miastem Czechowice-Dziedzice.

W trakcie realizacji jest budowa drogi dla rowerów na trasie regionalnej nr 604, wzdłuż przebudowywanej ul. Piastowskiej. W ramach zadania powstanie wydzielona droga dla rowerów, która będzie miała połączenia z ulicami poprzecznymi, a skrzyżowania zostaną przebudowane na ronda. Na ul. Krasińskiego wyznaczony zostanie kontrapas rowerowy, zapewniający połączenie DDR z częścią centralną miasta.

Kontynuacją trasy 604 w kierunku wschodnim będzie nowa droga dla rowerów wzdłuż projektowanej obecnie północnej śródmiejskiej obwodnicy Bielska-Białej (od ul. Warszawskiej do ul. Krakowskiej). Całość zostanie spięta drogami dla rowerów budowanymi w ramach nowego węzła przesiadkowego. Warto zaznaczyć, że istniejąca obecnie droga dla rowerów wzdłuż ul. Grażyńskiego (od ul. Mazańcowickiej w kierunku południowym) zapewnia mieszkańcom Komorowic połączenie rowerowe z centrum miasta i innymi jego rejonami. Uzupełnienie braków ma nastąpić podczas budowy centrum przesiadkowego.

Trudnym technicznie do rozwiązania jest połączenie Hałcnowa z centrum miasta. Wymieniona wyżej koncepcja zakładała wykorzystanie chodników na wiaduktach ul. Wyzwolenia, co jednak w świetle obecnych przepisów staje się w pewnym stopniu problematyczne. Aktualnie przyjęto, że połączenie to realizowane ma być poprzez drogę dla rowerów wzdłuż obwodnicy północnej, a następnie trasą poprzez ul. Rzemieślniczą do ul. Krasnoludków i drogę dla rowerów na obwodnicy centrum Hałcnowa.

Miejski Zarząd Dróg podejmuje poważne działania inwestycyjne, w których uwzględniana jest także infrastruktura rowerowa. Przedsięwzięcia te ukierunkowane są jednak głównie na inwestycje ważne dla miasta w zakresie komunikacji ogólnej, zaś infrastruktura rowerowa planowana jest niejako „przy okazji” (oczywiście, bardzo dobrze, że w tym zakresie myśli i działa się perspektywicznie). Niemniej jednak istnieje potrzeba równoległego realizowania przedsięwzięć mniejszych, które nazwać można małymi modernizacjami. Powinny one systematycznie zapewniać uciąglenie istniejących tras rowerowych, w pewnych fragmentach trasy, które niekoniecznie są wyposażone w infrastrukturę rowerową – jak na przykład trasa nr 604 w rejonie skrzyżowania ulic Lotnicza – Szarotki, czy skrzyżowanie ulic Warszawska – Sarni Stok – Kwiatkowskiego. Działania te powinny być realizowane systematycznie i oparte właśnie na dokumencie określającym pożądane trasy i połączenia rowerowe w naszym mieście. 

Warto wspomnieć, że od rowerzystów przychodzi wiele sygnałów wskazujących na potrzeby w tym zakresie. Na podstawie konsultacji prowadzonych z Miejskim Zarządem Dróg oraz ze środowiskiem rowerowym (Beskidzkie Towarzystwo Cyklistów), zaplanowano działania skupić przede wszystkim na uciągleniu podstawowej sieci komunikacji rowerowej opartej na krajowej trasie rowerowej nr 17 PN – PD „Velo Biała” oraz na regionalnej trasie rowerowej nr 604 W – Z „Velo Ducalis”. Trasy te powinny w miarę możliwości zostać wyposażone w nowoczesne drogi dla rowerów oraz odpowiednie środki organizacji ruchu, a także uciąglone na niektórych odcinkach. Planowane jest też podjęcie zweryfikowania przebiegu trasy nr 604 – i ewentualne zaproponowanie alternatywnego jej przebiegu (jako 604a oraz 604b – z wykorzystaniem ścieżki rowerowej na ul. Cieszyńskiej).

Równocześnie prowadzone są prace związane z planowaniem połączeń rowerowych w obrębie centrum miasta oraz pomiędzy tym centrum, a osiedlami mieszkaniowymi. Nie należy zapominać o połączeniach turystyczno – rekreacyjnych miasta z terenami wypoczynkowymi (trasy Enduro w rejonie Koziej Góry i Szyndzielni, Wapienica), a w dalszej kolejności o połączeniach „handlowych” terenów mieszkaniowych z istniejącymi i tworzącymi się centrami handlowymi. Inicjowane jest opracowanie projektów zmian organizacji ruchu i ich wdrożenie, co ma na celu podjęcie stopniowego usuwania wskazywanych braków i niedogodności oraz dążenie do uzyskania spójnego układu połączeń rowerowych w mieście. Aktualnie opracowano projekty i przygotowano do wdrożenia zmiany w istniejącej organizacji ruchu:

Opracowana dokumentacja obejmuje wykonanie małych przebudów (poszerzenie chodnika, obniżenie krawężników) oraz wprowadzenie zmian istniejącej organizacji ruchu w postaci wyznaczenia przejazdu dla rowerów poprzez ul. Szarotki i wydłużenie pasów ruchu dla rowerów na ul. Szarotki.

W konsekwencji wniosku środowiska rowerowego opracowano projekt zmiany organizacji ruchu, zgodnie z którym na ul. Kazimierza Wielkiego wyznaczono kontraruch rowerowy.

Wprowadzono przejścia dla pieszych i przejazdu dla rowerów na ul. Jeździeckiej.

Zaprojektowany przejazd dla rowerów znajduje się w ciągu drogi dla rowerów przebiegającej wzdłuż Bulwarów Straceńskich. Zapewnia ciągłość pomiędzy poszczególnymi odcinkami tej trasy rowerowej.

Zmiana istniejącej organizacji ruchu obejmuje dopuszczenie ruchu rowerowego na ulicy objętej zakazem ruchu – co ma na celu ułatwienie dojazdu rowerowego z rejonu centrum Komorowic Krakowskich do drogi dla rowerów przebiegającej po zachodnim wale rzeki Biała.

Ponadto przygotowywane jest opracowanie dokumentacji projektowych, na podstawie których wprowadzone mają być kolejne zmiany w istniejącej organizacji ruchu, między innymi:

• ul. 11 Listopada - dopuszczenie dwukierunkowego ruchu rowerów na dalszym odcinku,
• ul. Komorowicka - wprowadzenie kontraruchu od ul. 11 Listopada do ul. Targowej,
• ul. Bohaterów Warszawy - wprowadzenie kontraruchu na jednokierunkowym odcinku od ul. gen. Stefana Grota – Roweckiego do ul. Zamkowej,
• ul. Szkolna – wprowadzenie kontraruchu na jednokierunkowym odcinku,
• ul. ks. Jana Kusia – ułatwienie wjazdu z jezdni ulicy na drogę dla rowerów (pod wiaduktem drogi S1),
• dopuszczenie ruchu rowerowego na kładce nad rzeką Białą w Komorowicach,
• dopuszczenie ruchu rowerów na chodniku łączącym ul. Babiogórską z ul. Michałowicza,
• wyznaczenie przejazdów dla rowerów na szeregu skrzyżowań (ul. Łagodna, al. Andersa),
• przeprowadzenie ruchu rowerowego poprzez ul. Krakowską pomiędzy ulicami Admiralską i Krańcową,
• wprowadzenie oznakowania trasy Via Ducalis.

Analizowane są też możliwości dopuszczenia ruchu rowerów na niektórych odcinkach chodników o małym natężeniu ruchu pieszego.